گزارشی از جشنواره فیلم تورنتو
عارف محمدی
نویسنده سینمایی- تورنتو
🔹 سراسر - در بیست سالی که در جشنواره جهانی فیلم تورنتو با نام اختصاری تیف (TIFF) حضور داشته‌ام ، شور و شوق و استقبال سینما‌دوستان را به فرارسیدن سال نو و تکاپوی مردم برای خرید عید تشبیه می‌کردم. اما امسال از آن شورو حال و ازدحام جمعیت در اطراف سالن های نمایش فیلم در خیابان کینگ و کوچه‌های اطرافش خبری نبود.
محدودیت‌های کرونا و عدم حضور ستاره‌های مشهور هالیوود هم دلیلی شد تا از عاشقان جوانی که برای لحظه‌ای دیدن ستاره‌های محبوب‌شان از نزدیک، ساعت‌ها در صف‌های طولانی می‌ایستادند نیز اثری نباشد. سالن‌های سینما و نمایش فیلم‌ها و حضور تماشاگران بسیار محدود بود و از رسانه‌ها هم خواسته شد برخلاف سال‌های قبل به سالن‌های سینما مراجعه نکنند و فیلم‌ها را از طریق ارسال لینک خصوصی تماشا کنند. جشنواره امسال برای اولین بار تلفیقی از حضور فیزیکی و مجازی علاقمندان به سینما بود.
صحنه ای از قیلم ۷۶ روزدر باره نخستین ماههای پانادمی در ووهان via TIFF
جشنواره تورنتو یکی از بزرگترین جشنواره های فیلم در دنیاست که شهرت آن بیشتر به لحاظ بازار فیلم و خرید و فروش تولیدات جدید سینمای جهان است و هیچگاه جوایز محدود آن دارای اعتبار جشنواره‌هایی چون برلین، کن و ونیز نبوده است. این جشنواره سالانه حدود دویست میلیون دلار برای استان انتاریو و بویژه شهر تورنتو درآمد داشته اما امسال با تاثیر منفی کرونا بر جنبه‌های مختلف اقتصاد، ناگزیر با رکود بسیار زیادی مواجه بود.
کامرون بیلی و جوآنا وینست مدیران ارشد فستیوال در یک نشست خبری پیرامون شرایط ویژه امسال صحبت‌هایی کردند و از اینکه علیرغم تمام مشکلات موجود و پیش‌بینی نشده، جشنواره با پشتیبانی و همکاری سازمان‌های دولتی و خصوصی و مردم امسال نیز برقرار ماند تشکر کردند. آنها همچنین ازکیفیت بالای فیلم‌های منتخب فستیوال امسال با حضور پررنگ زنان، سیاه‌پوستان، بومیان و اقلیت‌ها و نقش سینما در مساوات جنسی و نژادی بویژه درنسل‌های آینده سخن گفتند.
جشنواره تورنتو نهم سپتامبر با فیلم "آرمان‌شهر آمریکایی دیوید بایرن" ساخته اسپایک لی کارگردان سیاه‌پوست آمریکایی افتتاح شد. آرمان‌شهر آمریکایی بر اساس یکی از موفق‌ترین نمایش‌های موزیکال تئاتر برادوی در سال ۲۰۱۹ به کارگردانی دیوید بایرن ساخته شده است.
جشنواره امسال با ۵۰ فیلم منتخب در بخش های مختلفی چون گالا، کشف، استادان، جنون نیمه‌شب، طول‌موج، نمایش ویژه و مستند به همراه منتخبی از فیلم‌های کوتاه برگزار شد.
سهم سینمای ایران: دو فیلم از دو کارگردان زن
اگرچه حضور سینمای ایران در قیاس با دو دهه گذشته در فستیوال تورنتو بسیار کم‌رنگ‌تر شده با این حال در چند سال گذشته با حضور حداقل دو یا سه فیلم از شرکت در این جشنواره جهانی بی‌نصیب نبوده است. امسال با پررنگ شدن حضور زنان در این جشنواره سهم سینمای ایران نیز دو فیلم از دو کارگردان زن بود؛ فیلم "بندر بند" ساخته منیژه حکمت که سابقه‌ای تقریبا طولانی در تهیه‌کنندگی و کارگردانی دارد و در سال‌های گذشته هم با فیلم زندان زنان در فستیوال تورنتو حضور داشت و دیگری "خط فرضی" ساخته فرنوش صمدی که اولین فیلم بلند این کارگردان جوان ایرانی است.
منیژه حکمت
بندر بند روایت یک گروه موسیقی جوان است که برای شرکت در یک جشنواره موسیقی از جنوب کشور به تهران سفر می‌کنند اما در این سفر جاده‌ای با سیل مواجه می‌شوند که مشکلی جدی برای به موقع رسیدن به مقصد ایجاد می‌کند. فیلم به شکلی استعاری از نسل جوانی می‌گوید که با شور و شوق فراوان در جاده اهداف خود روان است اما موانع بزرگی پیش رو دارد و باید تلاش کند از آنها به سلامت عبور کند.
منیژه حکمت در این فیلم از نسلی گفته که زندگی کردن را خیلی خوب آموخته اما در اکثر مواقع، امید و آرزوهایش برای ادامه زندگی با راه‌های بسته و پل‌های شکسته روبه رو است. فیلم دارای نماهای بصری چشم نوازی است و اگر از چهره‌هایی هم‌سنگ با پگاه آهنگرانی برای بازیگران اصلی استفاده می‌کرد قوت بیشتری داشت.
فرنوش صمدی فیلمساز جوان تحصیل‌کرده ایتالیا در سال‌های گذشته با ساخت فیلم‌های کوتاه (سکوت، نگاه، نقش) در فستیوال‌های بین‌المللی حضوری پررنگ داشت و موفق به جذب تهیه کننده و سرمایه گذار برای اولین فیلم بلند خود شد. این فیلم پس از شرکت در فستیوال فیلم لندن، حضور جهانی دیگری را در فستیوال تورنتو تجربه کرد.
خط فرضی داستان معلم جوانی به نام سارا با بازی سحر دولتشاهی است که قصد دارد با همسر سخت‌گیرش حامد (پژمان جمشیدی) که برخلاف فیلم‌های قبلی در یک نقش جدی ظاهر شده و دختر پنج ساله‌شان، رها برای شرکت در مراسم ازدواج خواهرش به شمال ایران سفر کنند. اما مخالفت ناگهانی حامد به بهانه ماموریت کاری و جلوگیری از سفر همسر و دخترش، ماجراهای تلخی را رقم می‌زند.
اگرچه فرنوش صمدی با فیلم اول خود توانایی‌هایش در فیلمسازی را به اثبات می‌رساند اما برای خلق اثری کم‌نقص و چشمگیرهنوز راه زیادی در پیش رو دارد. فیلمنامه و شخصیت‌پردازی دارای ضعف‌هایی است که خود نقدی مفصل و جداگانه می‌طلبد.
اختتامیه جشنواره و برندگان
جشنواره ده روزه فیلم تورنتو روز ۱۹سپتامبر با نمایش فیلم شش اپیزودی "پسر مناسب" ساخته میرا ناییر کارگردان زن هندی‌تبار مقیم نیویورک و محصول هند و بریتانیا به کار خود پایان داد. پسر مناسب براساس رمانی به همین نام نوشته ویکرام ست برای بی‌بی‌سی ساخته شده است و درباره دختر جوانی است در دوران بعد از جدایی هند و پاکستان در اوایل دهه پنجاه میلادی که تلاش می‌کند بین وظایف خانوادگی و استقلال فردی توازنی ایجاد کند.
کارگردان فیلم میرا ناییر فیلمساز موفقی است که در سال ۱۹۸۸ میلادی با فیلم سلام بمبئی نامزد اسکار بهترین فیلم خارجی شد.
پسری از مدلین “The Boy From Medellín.”Credit...via TIFF
جشنواره تورنتو امسال نیز جوایزی در چند رشته محدود را به انتخاب مردم برای چهل و سومین سال متوالی اهدا کرد:
جایزه اول بهترین فیلم داستانی: سرزمین آواره‌ها ساخته کلویی ژائو محصول آمریکا
جایزه دوم بهترین فیلم داستانی: یک شب در میامی ساخته رجینا کینگ محصول آمریکا
جایزه سوم بهترین فیلم داستانی: بینز ساخته تریسی دیر محصول کانادا
جایزه منتخب مردم در بخش جنون نیمه شب: سایه در ابر ساخته رزان لیانگ محصول نیوزیلند و آمریکا
جایزه منتخب مردم برای بهترین مستند: سرخپوست ناجور ساخته میشل لاتیمر محصول کانادا
علاوه بر این جوایز، کمپانی بزرگ کانادا گوس، تولید کننده لباس‌های زمستانی، سه جایزه نقدی هر یک به مبلغ ده هزار دلار -با عنوان جایزه تقویت صداها- به سه فیلم بلند اهدا کرد:
بهترین فیلم کانادایی: سرخپوست ناجور ساخته میشل لاتیمر
جایزه دوم: مرید ساخته چایتانیا تامهانه محصول هند
جایزه سوم: شب شاهان ساخته فیلیپ لاکوته محصول سنگال/ فرانسه/کانادا
در آخر نیز جایزه منتقدان فیلم ( فیپرشی) به فیلم آغاز ساخته دیا کولوم بگاشویلی محصول گرجستان و فرانسه اهدا شد.